Оваа – это священный знак из камней, собранных в кучу на перевалах, или – шалаш из тонких жердей, вход которого смотрит в сторону солнца. Тонкий шалаш-оваа строили, как правило, на священных местах и сам шалаш считался тоже священным. Освящение оваа было религиозным и традиционным преклонением наших предков перед духами …
Тывалар – бай сүзүктүг, малчын ызыгуурлуг чон. Хой эъдин бүдүнге салыр ёзулал Тыва өгбелерниң бурунгу чаңчылында хой эъдин бүдүнге салыр ёзулал турган. Ол болза колдуунда дөрт янзы болур: Шагаа хүнүнде, улуг байыр болганда, куда дүшкенде база чаа өгнү тиккенде. Аштап-арыглап каан, мөчүлерин таарыштыр аңгылап каан болгаш саптыг …
Тыва кижи өгден үнүп, ырак чер баар дээнде, чугула сагыыр чаңчылдыг чораан. Аңнаар дээнде азы бир-ле ырак черже аъттаныр дээнде, бир чарынчы кижиге чарын салдыртыр азы хуваанак салыр кижиге хуваанак салдыртыр, үнер хүнүн, чогуур уун албан айтырып алыр чораан. Тывалар айны кончуг барымдаалаар. Бир айда мугур 30 хонук …
Бир ада кижи элээди апарган оглун ырак черде чурттап чоруур бир-ле кырган өгбези-биле таныштырар. Чижээ, Чөөн-Хемчик кожууннуң Хөндергейде чурттап чоруур ада кижи Өвүр кожууннуң Торгалыгда чурттап чоруур улуг назылыг төрелинге азы адазының эң улуг акызының өөнге чорук кылып чедер. Ол аалдап баарда, көгээржиктиг арагалыг, хапта дүлген эъттиг, аргалыг болза …
Кыскаш. Тыва кижи кыскаштың аксын аазаңнадып болбас, алгыш-кырыш болур. Кыскаш бажын кижидиве көрүндүр салып болбас, хир-чамга боражыр. Кыскаш бажын дээр шаар көдүрбес, чүге дээрге хүнге болгаш айга кыжанганы болур. Кыскаш бажын соңгу чүкче көрүндүр салбас, аарыг-хамчык оортан диргелип келир. Кыскаштың аксын хагдындыр салыр, чүге дээрге дааш-шимээн болгаш алгыш-кырыш үнмес …
Тос сүзүк дугайында тодаргай бижээн чүүлдер эртем ажылдарында таварышпайн турар. Кырганнардан дыңнап бижээн торулга чугааларда тос сүзүк бар бооп турар. Шаанда шагда тыва кижи бодунуң чурттап турган черинге, хонган чуртунга, долгандыр турар бойдузунга хамаарыштыр чажыг чажар сүзүктерлиг чораан. Хайындырган шайын, хууңда сүдүн, хойлааракта арагазын бодунуң сүзүк кылдыр көрген чүвезинге чажар. Чажыг …
Тыва ёзуда шаг төөгүден бээр бот-бодунга дузалажыр чорук бир ёзулал болуп келген. Дузалажыр чоруктуң хевири янзы-бүрү болгулаар.Хөй ажы-төлдүг өг чурттап орган болза, чоок-кавының бир шыырак кижизи бодунуң күзели-биле аңаа бир саар инекти сагдырып каар. Хөй ажы-төлдүг аңчы кижиниң өө турган болза, бир шыырак бай аңаа кончуг аътты берип каар. Ол …
