Бичии уругларны кадык кылдыр...

Бичии уругларны кадык кылдыр...
Бичии уругларны кадык кылдыр доруктуруп, азырап алыр дээш, кылыр ужурлуг чүүлдерни сагып, аарый бээрге, хемчээн ап, эмнеп, домнаарлар. Чижээлерге, бышты берген уругларны эмнээрде, шай хавының дүвүнде шайның хоюун сивирип алгаш, бышты берген черинге чаап каар. Былгаар хапка шай сиңгеш, пудра хептиг ( ышкаш ) хоюг апарган болур. Чаа төрүттүнген уругларның хини дүшпейн баарга, сарыг-үс чаар. Эмиг уругларның паказын чыггаш, чорлуңче ( туалетче ) октаптар. Хамаанчок черже база октавас. Чаш улустуң кулаан, тейин камнап, бөрт кедирер. Бүкүлээге ( бүкүлээшке ) дегбес. Бүкүлээш он үш харга чедир бүтпес, ине үдү дег бичии чер ажык чоруур дээр. Он үеге чедир уругларның бажын иези үргүлчү суйбап турар. Өскүс уругларның бүкүлээжи белен бүтпес болур дээр. Уругларның аксы кемдиирге, даайының чүвүрүнүң баа биле домнаар. Ишти долуп аарыза, үс чаап, суйбаар. Кулактан булут ( кургуяк ) үнерге, хойнуң үзүн чаап, көк пөс-биле чиңнээр. Кулак шашкылап, бар аарыза, хой мүнү биле уругнуң будун чиңнээр. Салгын чечек ( улаанот ) деп аарыгдан аараанда, сырбык эъди дыка эки болур. База өшкү мүнүн ижиртир. Халыыннаан ( эъди изээн ) уругларны иезиниң чанагаш мага-бодунга чыпшыр тудуп, хойлаарга дузалаар дээр. Ол ышкаш иезиниң суун ( сидиин ) ижиртирге дузалаар. “Халыын аарыгдан иелиг кижи өлбес” дижир. Карак аарырга, эмиг сүдүн аап, караанче дамдыладыр. Уруглар алды-чеди харлыында дижээр. Дүже берген дижин чагга ораагаш азы боорзактың аразынче суккаш, “Багай дишти сен ал, эки дижиң меңгээ бер” деп чугаалааш ытка каап бээр. Алган дөзү: Цэцэгдарь Уламсурэнгийн "Образцы фольклора и речи кобдоских тувинцев. Кызыл, 2003".
  • ctyva@yandex.ru