Өгнүң иштики херекселдери

Өгнүң иштики херекселдери

Национал архивтиң тыва чоннуң болгаш өгнүң дугайында езу-чанчылдары-биле таныштырылгазы.

Өгнүң иштики чадыы каастаап сырып каан ширтектер, хээлеп додарлаан олбуктар, орун кырында кидис энчектерден ангыда додарлыг чоорганнар чыткылаар. Ындыг өглерниң шажын херекселдери онза каас чараш дериттинген. Элгииргезинге демир болгаш шаажаң (орус, кыдат) савалар тургулаар. Шыдалдыг улус аъш-чем кылыр тускай артык өглерлиг турган.

Оон ангыда чадыр өглер база турган. Эзим-тайга чурттугларга сүүр баштыг чадырлар нептерээн турган. Тываның сонгу-чөөн талазынга чадырларны кожуп даарап каан хадың тозу-биле шып турган болгаш «алажа өг» деп адап турган. Барыын талакы ыяштыг кожууннарга чадырларны дыт карты-биле шып турган болгаш оларны «чадыр» деп адап турганнар. Ындыг янзылыг оран-саваның тудуу болгаш оон иштинде чүүлдериниң салыг тургузуу үстүнде тайылбырлап бижиттинген өглерден барык-ла ылгалбас.

Оске черже көжүп чоруурда чадырның өзек ыяжын ол черинге каапкаш, оон чүгле шывыын чүдүрүп алыр. Кертип кылган бажың азы ыяш өг бодүүн, чаңгыс өрээлдиг болур, оларнын дээвиири борбак ыяштар, оон кырынга оът-сиген салгаш, довурак-биле базырып алыр. Ындыг казанактар хой эвес турган, олар колдуунда-ла барыын талакы кожууннарның Хемчик унунга тургулаан. Ындыг оран-саваның шалазы чер, оттуң ыжы дүндүүнде дежикти таварып үнер турган.

"Тываның төөгүзү". - Тываның ном үндүрер чери. - Кызыл - 1966. - арыннар 278-279.