Тере-Хөл кожууннуң Шынаа сумузунуң Михаил Дудуп аттыг көдээ культура бажыңы

     1950 чылда Тере-Хөл районнуң совхозунуң баштаар чериниң бир өрээлинге клуб бөлүү ажыттынган. Ону Хертек Седип (Хураган) эргелекчилеп эгелээн. 1956 чылда ол-ла чагырга чериниң хериминиң иштинге «Кызыл-Булуңну» тудуп үндүрген.

       1966 чылга чедир Бавуу-Доржу Александр киномеханик-эргелекчи бооп ажылдап чораан. 1966 чылда 200 олуттуг чаа клубтуң тудуун Кунгуртуг суурга туткан. Чон хуралынга аныяк тудугжу, депутат Чигжит Сергей Григорьевичини директор кылдыр томуйлаан турган. Ол чылдан эгелеп чеди кежигүннү клуб чөвүлелин тургускан, уран чүүл удуртукчузунга Сеңги Болат Ивановичини (Коновалов) томуйлаан.

       Клубтуң бир өрээлинге библиотеканы тургускан, эргелекчи кылдыр Очур Долума Сергеевна ажылдап эгелээн. 1972 чылда ол клубтуң директору албан-дужаалче шилчээн. Ынчан «Тере-Хөлдүң чалгыглары» агитбригадазы тургустунган. Олар Каргы, Балыктыг сумуларже солун оюн-көргүзүглерлиг чоруп турганнар. Кол киржикчилери Эриксен Боранак Иванович, Чигжит Сергей Григорьевич, Очур Долума Сергеевна, Дудуп Михаил Дугерович турганнар.

       Аңгы-аңгы чылдарда Манчын Чечекмаа Чамаевна (1993-1994 чч.), Долзатмаа Аян Шининович (1994-1995), Дудуп Михаил Дугерович (1995-2003), Идам Юрий Сергеевич (2004-2005), Дудуп Аян Михайлович (2006-2009), Иргит Алена Баазановна (2009-2010) культура бажыңын удуртуп, улусчу чогаадылганың сайзыралынга үлүүн киирип чорааннар. 2011 чылдан бо хүнге чедир культура бажыңының директору кылдыр Магбын Омак Анатольевич ажылдап чоруур.

       Культура ажылдакчылары байырлалдарга тураскааткан хемчеглерни доктаамал эрттирип турар. Аңаа улуг-биче чон күзелдии-биле киржип, бот идепкейин, уран-чеченин көргүзүп чоруур. Ооң-биле чергелештир «Дамырак» аттыг хоочуннарның хөгжүм бөлгүмү ажыттынган. Бөлгүмнүң удуртукчузунга Россия Федерациязының өөредилге чырыдыышкынының тергиини Юлия Кыргысовна Чигден ажылдаан. Ооң удуртулгазында хоочун башкы Сержи Мария Филипповна, кадык камгалалының тергииннери Зоя Дмитриевна Сонам, Меңниг-оол Наталья Лопсановна, «Хүнчүгеш» аттыг уруглар садының хоочуннары Елизавета Сергеевна Дыгый-оол, Идам Тамара Сеембиловна, уран чүүл школазының хоочуну Шоожун Зинаида Шалдыг-ооловна, республикага алдаржаан «Тос кожуун» деп шүлүктүң автору Кыргыс Антон Даржаевич, чонда билдингир «Индий» деп аттыг Чадамба Роберт Васильевич, Кунгуртуг суурнуң чаңгыс-ла хөгжүм үдекчизи, ыры башкызы Куулар Шолбан Кувискаалович, ыраажылар Чульдум Римма Семёновна, Чульдум Буян Байыр-оолович дээш өскелерни-даа адап болур.

       2023 чылда «Тыва – бистиң өргээвис» фестивальга кожууннуң культура талазы-биле методизи Виолетта Хуужанга баштаткан уран чогаадыкчы бөлүк чедиишкинниг киржип, шаңналдыг черни алган.

       Клубтуң бөлгүмнеринде кээп турар киржикчилерниң чедиишкиннери хөй. Чижээ, «Уран балды» мөөрейинге Очур Аракчаа Комбуевич оглу-биле бирги болгаш ийиги черге төлептиг болганы чаңгыс чер-чурттугларын өөртүп чоруур. Оон ыңай чыл санында Москва хоорайга болуп эртип турар биче буурай чоннарның фестивалынга дээди шаңналдарның эдилекчилери ыраажы Хуужан Долгармаа, хөөмейжи Чадамба Мерген-Херелди чоргаарал-биле адап болур.

       Тере-Хөл кожууннуң төлептиг оглу, Тыва Республиканың культура яамызының сайыды Чигжит Виктор Сергеевичиниң Михаил Дудуп аттыг культура одааның сайзыралынга киирген үлүү улуг. Ол Кунгуртугга чаа клубту тудар саналды деткээн. Ынчалдыр 2020 чылда «Уран чүүл» деп национал төлевилел таварыштыр 100 олуттуг оран-сава туттунуп, суурнуң болгаш кожууннуң чонунуң чогаадыкчы хей-аъдын бедидип, уран чаяанныгларны деткип, ниити улусчу уран чогаадылганы сайзырадырынга улуг идигни берген.

 

---