Бо 2023 чылда алдан-маадырларның тура халыышкынының 140 чыл ою бооп турар

Төрээн черим, төрел чонум
Төөгүзүн билбезимзе,
Дөзу ирик терек-биле,
Дөнгүр кара буга-биле
Дөмейлежи бербес мен бе? Шоома Даржай

1942 чылда Хөнделеңге 79 харлыг Күжүгет Дондук мынчаар херечилээн: «Мен Эдегей аксында Кош-Терек деп черге Дугар үгер дааның аалынга турган мен. Ынчаарда башкы Таңманың шерии деп 400 хире кижи келгеш, Дугар үгер дааның аалынга үш хонуп турда, аъдын тургузу мунуп алган Сат Хүргүлек деп кижи келгеш, үгер даага бижикти бергеш: Өөлет дарга, мен-даа холда кирдим, ам сени тудуп аар дээш баарды, мээң демдээм хилиң бөрт эвеспе халак деп чугаалаар сен дээн чүве» диди.

Өөлет даргадан ол бижиктиң келгениниң даартазында дүъш четпээнде дургуннар четкилеп келгеш, Дугар үгер дааның аалының чанынга 400-500 кулаш хире ажытталчак черге дизе турупканнар. Оон үгер дааның аалынга Өөлеттиң моол даргазы Сагаан деп кижини сүрүп алган Дажыма хүндү, бир танывазым кончуг шириин, кижи ортузу хире назылыг, узун кара кижи суглар 3 кижи келген.

Олар «силерни алыр дээш келдивис» дээрге, Дугар үгер даа «ужурдан эртер эвес, тудуп алыр-ла ыйнаан силер» деп харыылааш, өгге кирип, аяк шай ижеринче чалаан. Аяк шайны пактай каапкаш, Дажыма эжинче көргеш, боозун тудуп алгаш, үне халаан соонда, ону моң-биле соккан дааш «ток-так» дээн. Оон соонда үне халаан узун кара кижиниң хаваан база чара шаапкан, ханы-даа хөлчек, оларны даштын белеткеп каан мөге эрлер далдыр бергилепкеш, шарыгылап алганнар».

Дажыма биле Көк-Самбажыкты ынчаар тудуп алгаш, саат чокка Улаастайже алгаш барганнар.

---