Бегзин-оол Алексей Сарыгларович

Бегзин-оол Алексей Сарыгларович (1949 – 2015)  – шүлүкчү, чогаалчы, Тываның сураглыг журнализи.

Ол 1949 чылдың октябрь 28-те Барыын-Хемчик кожууннуң Хѳнделең сумузунуң Буга-Согар-Алаак деп хонашка малчын арат ѳг-бүлеге тѳрүттүнген. Тос ажы-тѳлдүг ѳг-бүлениң алды дугаар оглу бооп доругуп ѳзүп келген.
А. Бегзин-оол 1968 чылда Аксы-Барлык ортумак школазын дооскаш, комсомолчу путевка-биле Хову-Аксының кобальт комбинадының тудуунга чүдүрүкчүлей берген. 1969 чылда «Тываның аныяктары» солунунга корреспондентилеп ажылдаан. Ынчан ол солунга бодунуң кыска шоодуглуг, каттырынчыг чугааларын парладып турган. Ынчалза-даа аңаа үр ажылдаваан.
Новосибирск хоорайга партияның Дээди школазының журналистика салбырын дооскан соонда, кѳдээ совет даргалап, партияның Барыын-Хемчик райкомунга килдис эргелекчилеп эгелээн. Хостуг үзел-бодалдыг чораан чогаалчы партия-совет ажылынга таарзынмайн, сѳс ораны боор «Шын» солунунга тускай корреспондентилеп, «Хемчиктиң сылдызы» солунунга, «Улуг-Хем» сеткүүлүнге редакторлап ажылдап чораан.

Чогаал ажылы
А. Бегзин-оол – онзагай, бот-тускайлаң шүлүкчү. Ооң дылының чечен-мергени ачазындан укталган. Авторнуң ачазы Сарыглар Бегзин-оол чечен-мерген, тоол-домак, тоолчургу тѳѳгүлер чугаалаар кижи чораан чуве-дир. Ачазының мерген чугааларын дыңнап, угаадыгларын ѳѳренип, сүзүглеп чорааны А. Бегзин-оолдуң чогаал ажылынга улуг идиг болган.
Тыва поэзияга ооң ады 1990 чылдарда билдинип келген. Баштайгы шүлүктериниң чыындызы «Болчаг» деп аттыг 1995 чылда парлаттынган. Ооң шүлүктери республика солуннарынга, «Улуг-Хем» сеткүүлүнге үнүп турганнар.
А. Бегзин-оол шүлүктеринде авазының, өскен-төрээн чериниң, чашкы, элээди шааның, ынакшыл, арын-нүүр, амыдырал биле өлүм, эрткен база амгы үе дугайында сагыш-сеткилди дүвүредип, өйе бээр кылдыр онзагайы-биле бижээн.
Төрээн черт-чурт дугайында бижээн шүлүктеринде ада-иезиниң овур-хевирин онзагайлап, илередип турар. Ынакшыл дугайында шүлүктеринде ынакшаан кызын, ооң чаражын ындынналдыр бижизе-даа, бүтпээн ынакшылдың хараадалын бир янзы-биле тодарадып турар.
А. Бегзин-оолду бот-тускайлаң, онзагай шүлүкчү деп турары анаа эвес. Ол бурунгу тыва өгбелеривистиң сагып чораан ужурларын, дүрүмнерин, ук-төөгүден дамчып келген чаагай чаңчылдарывысты, аас чогаалывысты шүлүктеринге чырыдып, номчукчуга сонуурганчыг болгаш билдингир кылдыр чедирген.
Ол «Челелер» деп шүлүк чыындыларының, «Черим-чуртум кижилери» деп очерктиң автору. Омар Хайямның шүлүктерин тыва дылче очулдурган.

Кол парлаан чүүлдери:
1. Болчаг: шүлүктер. – Кызыл: ТывНҮЧ, 1999. – 64 ар. Свидание: стихи.
2. Шаанчактар: шүлүктер. – Кызыл: Респ. тип., 2002. – 66 ар. Клинья: стихи.
3. Дииреңниг дүн: шүлүктер. – Кызыл: Респ. тип., 2006. – 72 ар. Сатанинская ночь: стихи.
4. Шылгалданың үш үжүүрү: : ТывНҮЧ, 2009. – 200 ар. Три вершины испытания: стихи.

Шаңналдары база аттары

Алексей Сарыгларович – ССРЭ-ниң Журналистер эвилелиниң кежигүнү (1976), Тываның Чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү (2004). Ол – Тыва Республиканың Предидентизиниң Хүндүлел бижииниң эдилекчизи (2004), Чогаал болгаш уран чүүл талазы-биле Тыва Республиканың Культура яамызының шаңналының лауреады.

Салым-чаянныг чогаалчы, чиңгине тыва дылдың үнелекчизи 2015 чылда мөчээн.