Дата•
24 октября 2022 г. 16:57
Турум чаңныг Дугай оглу. Кайгал-оол Ховалыгның чогаадыкчы овуру
Бурун шагдан бээр тыва кижиниң сүзүү, хей-аъды болгаш сүлдези сиңген хөөмей уран-чүүлүн хөй чурттар аразында янзы-бүрү чоннарга бараалгадып чоруур Россия Федерациязының алдарлыг артизи, Тыва Республиканың Улустуң хөөмейжизи, сураглыг "Хүн-Хүртү" фолк-бөлүктүң удуртукчузу ыраажы, хөгжүмчү Кайгал-оол Ким-оолович Ховалыгның амыдырал-чуртталгазы болгаш ажыл-чоруулгазының дугайында чырыткан бирги том "Чамбы-дипте чаңгы хөөмей" деп чыындының дараазында үнер номнарга үндезин бооп, ыдыктыг овааның салган бир дугаар дажы болуп турар.
«Кайгал-оол Ховалыг болгаш "Хүн-Хүртү"» (2008 ч.) деп тыва дылга үнген бирги ном Кайгал-оол Ховалыгның 45 харлаанынга уткуштур "Хөөмей" эртем төвүнүң директору, уран чүүл эртемнериниң доктору З.К.Кыргыстың удуртулгазы-биле бижиттинген. Тыва дылга сөзүглелин дыл эртемнериниң доктору М.В. Бавуу-Сүрүн редакторлаан. Ында кол маадырның чүгле ыраажы, хөгжүмчү, игилчи эвес, а ырлар чогаадыкчызы автор деп билдинип келгени хөй кижилерниң сонуургалын оттурган. Үш кезектен тургустунган үндүрүлгеде капсырылгалар кылдыр ак-кара болгаш өңнүг фоточуруктар элбээ-биле кирген.
Дараазында «Хүртүүн Ховалыг болгаш "Хүн-Хүртү"» (2010 ч.) деп, номнуң ийиги үндүрүлгези, хөөмейжиниң 50 харлаан юбилейинге уткуштур парлаан. Ол ийи кезектен тургустунган ном хары угда тыва, орус ийи дылга үнген. Ук үндүрүлгениң ужур-дузазының дугайында үнелелди ССРЭ-ниң чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү, Тываның Улустуң чогаалчызы А.А. Даржай берген. Хөгжүм шинчилекчизи, уран чүүл эртемнериниң доктору Е.К. Карелина орус дылга очулганы редакторлавышаан, кол эртем сүмелекчизи болган. Ында кирген Кайгал-оол Ховалыгның чогаадыкчы онзагайының бүгү талаларын көргүскен капсырылга, 12 аудио-бижилгелерден тургустунган CD-диск, ооң салым-чаяанының дугайында долу болгаш үнелиг медээни берип, ийиги үндүрүлгеге тускайлаң шырайны берген.
Үшкү үндүрүлгени (2021 ч.) - ыраажы, хөөмейжи, хөгжүмчү, артист Кайгал-оол Ким-оолович Ховалыгның дугайында номну "Турум чаңныг Дугай оглу" деп ат-биле белеткээш, ооң орус дылда очулгазын "Непоколебимый сын горы Дугай" деп электроннуг хевирге үндүрген бис (2021 ч.) Мурнунда үнген номнардан ылгалы - сөөлгү он чылдарда ооң чогааткан ыры, шүлүктерин болгаш фоточуруктарны чаартып киирген.
Донорова Ульяна Очур-ооловна, музыковед-филолог.