Эргил-оол Игорь Чагович

Эргил-оол Игорь Чагович – шүлүкчү, очулдурукчу, шылгараңгай башкы,  эге класстарның тыва дыл номнарының автору, Улус өөредилгезиниң тергиини.

Ол 1917  чылда Танну-Тываның Таңды хошуннуң Чагытайга төрүттүнген. 1929 чылда Бай-Хаак школазынга  үжүк-бижикке өөренип киргеш, чедиишкинниг дооскан. Оон Кызылдың башкы техникумун бодунуң изиг күзели-биле улуг сонуургалдыг өөренип, кызымаан, чүткүлдүүн көргүзүп чорааш, бышкан билигниң дипломун холга туткан. Игорь Чагович 1937- 1938 чылдарда Тожу кожууннуң Тоора-Хем школазынга башкы ажыл-херээн эгелээн. Ол беш чыл дургузунда Тываның эң ырак, орук, харылзаа талазы-биле берге кожууннарының бирээзи  Тожуга чоннуң ажы-төлүн болгаш аныяктарны үжүк-бижикке өөредип, көдээ ишчилерниң аразынга чаа культурлуг амыдыралдың аажы-чаңын, ёзу-чаңчылдарын нептередири-биле ажылдап келген. Ынчан чоннуң үжүк-бижик билири-даа, ниити культуразы-даа дыка куду деңнелге турган. Баштайгы эмчилер, башкылар-биле кады Игорь Чагович суурнуң чурттакчыларынга эң-не мурнакчы үзел-бодалдарын дамчыдып, Чазак-намның сорулгаларын тайылбырлап, берип чораан.

Игорь Эргил-оол 1942 чылда Кызылдың 2 дугаар  школазынга ажылдап эгелээн. Ол 1946 чылдан эгелеп, башкы училищезинге тыва дылды база ону канчаар башкылаарын өөредип, сургуулдарга бодунуң билиин харам чокка берип чораан. Шылгараңгай башкы бодунуң эртем-билиин, мергежилин үргүлчү бедидип келген. 1953 чылда Кызылдың башкы институдунче дужаап киргеш, 1955 чылда тыва дыл болгаш  чогаал салбырын чедиишкинниг дооскан.

Эргил-оол Чагович башкылап келген чылдарында республиканың дыка хөй эге класс башкылары,  башкы училищезиниң доозукчулары-биле кезээде харылзажып, тыва дылды башкылаарының талазы-биле улуг дузаны чедирип, оларның санал-оналдарын дыңнап, бодунуң арга-дуржулгазын үзүк чок берип чораан.

И. Эргил-оол 1960 чылдың эгезинде эге школага тыва дылдың өөредилге номнарын үндүреринге киржип эгелээн. Ооң школаларга болгаш башкы училищезинге чыгдынган, каш катап хынаттынган хөй чыл дуржулгазы, башкылар-биле хүн бүрүнүң харылзаазы чогаадыкчы ажылынга кончуг дузалаан. Эргил-оол Чаговичиниң 1 класска ажыглаар «Тыва дыл» деп ному каш удаа эде парлаттынган болгаш программаларның негелделеринге утка-шынары тааржып турган..

Ол 1985 чылдан 1989 чылга чедир  Тываның гуманитарлыг болгаш тускай социал-экономиктиг шинчилелдер институдунга эртем ажылдакчызы бооп ажылдавышаан, эге класстарга тыва дыл номнарын, программаларын тургузарынга улуг үлүг-хуузун киирген.

Кол үндүрген ажылдары:

1. Тыва дыл : Эге школаның 1 класстарга өөредилге ному. – Кызыл: ТывНҮЧ, 1982. – 141 ар.
2. Тыва дыл : 1 класстарга өөредилге ному. – Кызыл, ТывНҮЧ, 1985. – 143 ар.
3. Тыва дыл :3 класстарга өөредилге ному / А. М. Белек-Баир, И. Ч. Эргил-оол. – Кызыл, ТывНҮЧ, 1984. – 167 ар.
4. Тыва дыл : Эге школаның 2 класстарга өөредилге ному. – Кызыл, ТывНҮЧ, 1992. – 151 ар.
5. Эргил-оол И. Ч., Дамба Н. Ч., Ондар Н. Ч.Тыва дыл. 2 класс. Ниити өөредилге черлеринге өөредилге ному. – Кызыл: Национал школа хөгжүдер институт, 2012. –  160 ар.

Бо ажылдарындан аңгыда, Эргил-оол Чагович шүлүк бижип, республиканың «Хостуг арат»,  «Шын», «Сылдысчыгаш» солуннарынга парладып турган. Ол тыва дылдың тайылбырлыг словарын тургузарынга, Тываның ном үндүрер черинге очулга ажылдарынга киржип, бедик деңнелдиг үнелелди удаа-дараа ап чораан.                                                                                               

Улус өөредилгезин сайзырадырынга улуг ачы-хавыяалыг болганы дээш, И.Ч. Эргил-оолга «Улус өөредилгезиниң тергиини»  деп бедик атты тывыскан.

1992 чылдың сентябрь 28-те Кызылга мөчээн.