Куулар Мокур Улуудаевич
Хоомейжи
Мокур Улуудаевич Куулар тыва хөөмей-сыгыттың сайзыралынга бодунуң улуг үлүг-хуузун киирген өгбелеривистиң бирээзи. 2018 чылдың Март 3-те Тыва Республиканың культура сайыды А.К. Тамдын болгаш Тыва үндезин культура төвүнүң коллективи улуг назылыг хоочун хөөмейживис Мокур Улуудаевичиге Тыва Республиканың Улустуң хөөмейжизи деп бедик атты Чөөн-Хемчик кожууннуң Чыраа-Бажынга чедип, тывысканнар. Мокур Улуудаевич 1943 чылдың июль 14-те Чөөн-Хемчик кожууннуң Чыргакы сумузунга төрүттүнген.
Мокур Улуудаевич бодунуң чажыттары-биле дөмей бирги классче 10 харлыында өөренип кирип, Чыргакы суурнуң 8 чылдың школазын доозупкаш, өөредилгезин Чыраа-Бажынга уламчылап, 10-гу классты 1956 чылда дооскан. Школаны дооскан дораан ол Кызылдың бир дугаар тускай мергежил училищезинче өөренип кирген. 1959 чылда ол училищени чедиишкинниг доозуп, Чыраа-Бажы суурга электриктеп ажылдап эгелээн.
Бичиизинден-не салым-чаяанныг хөөмейжи болганындан Мокур Улуудаевич бот-тывынгыр уран чүүл көргүзүглерниң идепкейлиг киржикчизи болуп, аныяк-чалыы үезинден эгелеп Чыргакы суурнуң билдингир хөөмейжилериниң санынче кирип, боду ышкаш салым-чаяанныг чуртташтары Ак-оол Кара-Сал, Эрес-оол Куулар-биле Чөөн-Хемчик кожуунга 1973 чылда тургустунган бот-тывынгыр, тыва улустуң аас чогаалынга үндезилеттинген «Сыгырга» бөлүүнүң артистери апарганнар.
Ук бөлүктүң кайгамчыктыг оюн-көргүзүүн Россияның телевидение болгаш радио төвү Останкинога тырттырган. Ол ышкаш Мокур Улуудаевич 1980 чылда Москвага болуп эрткен делегей чергелиг чайгы олимпийжи оюннарның уран чүүл талазы-биле төлээлериниң санынче кирип турган. «Сыгырга» бөлүү Тывага эң-не баштай тургустунган улуг бөлүктерниң бирээзи. Ооң бирги киржикчилеринге Тываның ховар оолдары Ачын-оол Монгуш, Седен-Дамба Ондар, Эрес-оол Ондар, Тыва АССР-ниң Алдарлыг артизи Ак-оол Кара-Сал, Тыва АССР-ниң культураның Алдарлыг ажылдакчызы Эрес-оол Куулар, «Саян» ансамбилиниң солизи Олег Куулар, ТР-ның Улустуң хөөмейжилери Маржымал Ондар, Сундукай Монгуш, Хунаштаар-оол Ооржак хамааржыр.
Оларның салгакчылары ТР-ның Улустуң хөөмейжилери Конгар-оол Ондар, Кайгал-оол Ховалыг база хөөмейжи оруунуң баштайгы базымнарын «Сыгыргадан» эгелээннер. Мокур Улуудаевич хөөмейжи Ооржак Хорагай Кылын-ооловичиниң өөреникчизи болуп, Чөөн-Хемчик кожууннуң аныяк хөөмейжилерин углап-баштап, өөредип чоруур. Хоочун хөөмейжи бодунуң башкызы Чөөн-Хемчик кожууннуң Улустуң хөөмейжи деп аттың эдилекчизи Хорагай Ооржак дугайында кезээде чоргаарланып, хүндүлеп чугаалаар.
Мокур Улуудаевич хөй санныг шаңнал бижиктерниң эдилекчизи, оларның аразында: - Хөөмей чылынга болгаш хоочун хөөмейжи Евгений Оюннуң 50 харлаан оюнга тураскааткан республика чергелиг «КАРГЫРААМНЫ КАГБАС-ЛА МЕН» деп мөөрейниң Гран-При шаңналының эдилекчизи (2008); - Тыва Республиканың Улустуң хөөмейжизи Геннадий Туматтың 50 харлаан оюнга тураскааткан «ХӨӨМЕЙ-СЫГЫТ ӨВҮР ЧЕРДЕ» деп фестивальдың «Эң улуг назылыг киржикчи» деп тускай шаңналдың эдилекчизи (2014); «АЗИЯ ДИПТИҢ ТӨВҮНДЕ ХӨӨМЕЙ» деп бирги делегей чергелиг фестивальдың «Каргырааның тергиин эки күүседикчизи» деп тускай шаңналының эдилекчизи (2015); Тыва Республиканың Улустуң хөөмейжизи Геннадий Чаштың 55 харлаан оюнга тураскааткан республика чергелиг хөөмейжилер мөөрейиниң «Каргырааның тергиин эки күүседикчизи» деп тускай шаңналының эдилекчизи (2015); Хоочун хөөмейжилер аразынга болуп эрткен мөөрейге «Каргырааның тергиин эки күүседикчизи» деп тускай шаңналдың эдилекчизи.
