Хуурак Алексей Агбаанович

Хуурак Алексей Агбаанович – сураглыг цирк артизи, шүлүкчү.

Ол 1922 чылдың январь 1-де Тыва Арат Республиканың Улуг-Хем кожууннуң Шагаан-Арыгга төрүттүнген. Шагаан-Арыг ортумак школазын дооскаш,  Кызылдың, 3 чыл өөренир, театр училищезиниң цирк бөлүүнче  дужаап кирип алган. Оон аңгыда чолаачы эртеминге база өөренип алган. Алексей  Хуурак Тыва Арат Республика үезинде Владимир Оскал-оолдуң цирк бөлүүнге өөренип, 1944 чылга чедир Тыва театрның артизи бооп, ажылдап турган. 1945 чылдан 1963 чылга чедир Москва хоорайга  сураглыг артист В. Оскал-оолдуң удуртканы күрүнениң цирк бөлүүнге ажылдап чорааш, Европа, Индия, Бирма, Индонезия, Кыдат чурттарынга цирк оюн-тоглаазын көргүзүп, чонга бараалгап чораан. Хүндүлүг дыштанылгаже үнген соонда, 1974 чылда Тываның күрүнениң филармониязының цирк артизи бооп, дараазында чылдарда Самагалдайга, Ак-Довуракка культура шугумунга ажылдап чораан.

Чогаал ажылы

Алексей Агбаанович 1943 чылдан эгелеп тыва номнар, сеткүүлдерниң арыннарынга шүлүктерин парладып эгелээн салым-чаяанныг шүлүкчү. Авторнуң эң баштайгы шүлүү Ада-чурттуң улуг дайынының чылдарында чырыкче үнген, «Дайынчы кыйгы» деп номга парлаттынган

Автор чонунга уран чүүлүн бараалгадыр дээш, театр артистериниң аъттангаш, Кызылдан Тоора-Хем чедир чораан оруунуң тоолзуг, чаражын магадаанын «Тожу чедир орук» деп шүлүүнде бижээн.

Ол үениң ниити хөөнүнге чагырткан, тыва күрүнениң оруунуң эгезинде хөйү дээш, чаа амыдыралдың сайзыралдыг ижи дээш хөделген аныяктарның мурнундан салым-чаяанныг оолдуң сеткилинден бижиттинген  одуруглар Тывада база бир лирик-шүлүкчү төрүттүнген деп херечилээн.

Баштайгы шүлүктериниң «Ыржыгаш» деп чыындызы 1963 чылда чырыкче үнген. «Чадаганның аяны» деп чыындызы 1967 чылда парлаттынган. База ол ышкаш чогаал бижип турган чылдарында «Улуг-Хем» чечен чогаал альманагынга чогаалдарын удаа-дараа парладып келген.

Алексей Хуурак – ийи шүлүглелдиң автору. Эрги амыдыралдың кадыг-бергези, чуртталганың экизи дээш, дайзыннарга дүжүп бербейн турушкан кайгамчыктыг чараш маадырларны «Чолдуң оруу» деп шүлүглелде бижээн. «Ай дугайында тоожу» деп шүлүглели – бурунгу өгбелерден дамчып келген чугааны дамчыткан тоолзуг тоожулал.

Салым-чаяанныг, онзагай шүлүкчү «Ынакшыл болгаш өжээн», «Дээрниң оглу» деп ийи шиини база бижээн. Ооң шүлүктеп бижээни «Ынакшыл болгаш өжээн» деп драмазы хөгжүм-шии театрынга үнүп, чоннуң улуг сонуургал-биле көөр шиизи турган.

Алексей Агбаанович 1979 чылда сентябрь 5-те төрээн чуртундан, чоок кижилеринден чарлып  чорутса-даа, тыва чогаалда, уран чүүлде мөңге исти арттырып каан.