Дуюнгар Михаил Монгушевич

Дуюнгар Михаил Монгушевич – прозачы, шүлүкчү, Россияның Журналистер эвилелелиниң болгаш Россияның чагаалчылар эвилелиниң кежигүнү.

 Ол 1952 чылдың апрель 2-де Тыва автономнуг областың Барыын-Хемчик районунга Ак деп черге төрүттүнген. 1976 чылда Кызылдың эмчи училищезин дооскаш, ажыл-ишчи амыдыралын эгелээн. 1990 чылда М. Горький аттыг литература институдунуң проза салбырын дооскаш, журналист бооп ажылдап чораан. Ол «Тываның аныяктары» солунга литература ажылдакчызы болгаш редактор хүлээлгелерин күүседип турган. Сөөлгү чылдарында Тыва Республиканың Президентизиниң парлалга албанынга ажылдап чораан.

 Михаил Монгушевич каяа-даа ажылдап чорааш, бодунуң мерген угаанын, туруштуун, арыг, шынчы сеткилин, ажыл-ижинге бердингенин көргүзүп чораан. Ол чонунга буянныг үүлезин чедирип, олар-биле чоок эдержип, янзы-бүрү кижилерниң кандыг байдалда канчап чурттап чоруурун эки танып билип, чоннуң эки эмчизи деп атты чаалап алган. Журналистеп тургаш,  тыва чону болгаш төрээн чурту дээш берге айтырыгларны көдүрүп чораан шыңгыы ажылчын деп ооң солунга бижээн чүүлдери бадыткап турар.

            Чогаал ажылы

М. Дуюнгарның чогаадыкчы ажыл-ижи база чаңгыс черге турбаан. Чогаал ажылын 1980 чылда эгелээн. Ол үш номнуң автору. Ооң баштайгы ному 1991 чылда «Бөрү дүнү» деп чечен чугаазының ады-биле чырыкче үнген. Ук ном «Сени билдим, акым» деп кыска тоожудан болгаш чечен чугаалардан тургустунган. Ийиги ному «Харда чечектер» (шүлүктер ному) 1994 чылда чырыкче парлаттынган. Сөөлгү ному –  «Хөлегелер» деп аттыг чечен чугаалар чыындызы 1996 чылда парлалгаже үнген.

Ооң чечен чугааларында мөзү-шынар болгаш салым-чол темалары кол чырыттынган. Салым-чол темазын чырыткан чечен чугааларында чогаалчының төрээн чону дээш аарып чоруур сеткили улам тодаргайы-биле көстүп келген. «Мөчек ирей», «Карактарда чаштар», «Бырлаңмаа угбай», «Херечи» дээн чечен чугааларында М. Дуюнгар кижилерниң тус-тузунда чуртталгада туружун көргүспүшаан, оларның кандыг байдалда амыдырап чоруурунче, салым-чолунче номчукчунуң кичээнгейин угландырып турар.

Төрээн чурт, ынакшыл, найырал, өлүм, чуртталаг, чашкы үе, бойдус темалары «Харда чечектер» деп шүлүк номунда хөйү-биле чырыттынган.

М. Дуюнгар – салым-чаянныг прозачы. Ол чечен чугааларынга мөзү-шынар, салым-чол темаларын чидиг чырытпышаан, ниитизи-биле тыва чоннуң овур-хевириниң аарышкылыг талаларын чуруп көргүскен.

Ол бодунуң чогаалдары-биле номчукчунуң сеткилинге чону дээш сагыш човаашкынны оттурбушаан, аныяк салгалды эде кижизидеринге үлүг-хуузун киирип чораан чогаалчы.

1996 чылдың июнь 21-де мөчээн.

   Кол парлаан чүүлдери:

1. Харда чечектер: шүлүктер. – Кызыл: ТывНҮЧ, 1994. – Ар. 125. Цветы на снегу: стихи.
2. Бөрү дүнү: чечен чугаалар. – Кызыл: ТывНҮЧ, 1991. – 119 ар. Волчья ночь: рассказы.
3. Хөлегелер: чечен чугаалар. – Кызыл: ТывНҮЧ, 1996. – 112 ар. Тени: рассказы.