Тамба-Сюрюн Раиса Александровна

Тамба-Сюрюн Раиса Александровна

Писатель 19/12/1959 — 28/12/2009

Родилась в с.Шеми Дзун-Хемчикского района, самая младшая дочь семьи. Журналист. Поэтесса. Переводчик. Член Союза писателей Республики Тыва и член Союза журналистов. Заслуженный работник культуры Республики Тыва.

С детства очень одаренный и талантливый ребенок. Благодаря своему отцу рано научилась считать и писать и в пять лет пошла в школу. Усидчивая, склонная к гуманитарным наукам. Раиса Тамба-Сюрюн писала стихи едва ли не с самого младенчества, изучала иностранные языки – испанский, французский. Увлекалась спортом, играла на различных музыкальных инструментах (балалайка, гитара, гармошка), танцевала.

С 1970-х гг. начала публиковаться в республиканских печатных изданиях: «Тувинская правда», «Сылдысчыгаш», «Тыванын аныяктары», «Эне созу» и в средствах массовой информации всероссийского масштаба, например, в журнале «Дружба народов».

Окончив школу с отличием в возрасте 15 лет, стала работать пионервожатой, т.к. не достигла возраста для поступления в ВУЗ.

Окончила в 1980 г. факультет журналистики Иркутского Государственного университета и Московский литературный институт им.М.Горького в 1993 г. В студенческие годы переводила на тувинский язык произведения Лермонтова, Набокова, Х.Мураками, А.С.Пушкина, книгу «Тэффи» Аверченко, а также «Исповеди наркоманов» С.Баймухаметова.

По окончанию института работала диктором, журналистом в ГТРК «Тыва», вела прямые новостные эфиры, а также была ведущей телепроекта «Хогжумнуг байыр». Как журналист Р.Тамба-Сюрюн была грамотна, инициативна, решительна, остра на язык и ум, востребована в должности журналиста, интервьюера. Ей посчастливилось лично пообщаться с самыми интересными жителями и гостями республики в числе которых был Его Святейшество Далай-Лама XIV.

Раиса Тамба-Сюрюн отличалась особой харизмой, темпераментностью, экстравагантностью во всем, остроумием и энергичностью.

 

Төөгүлүг Шеми – Бажын

Төрээн чонум, эргим суурум

Өшпес чулам оду сиңген

Өгбе черим эргип келдим.

 

Соңга караан хөлегелээн

Чокпагар ак хадың чааскаан

Ээн арткан уя болган

Эргим аалым ээлээнзиг дир.

 

Сактыышкыннар диизи частып

Сагыш орун ужуктапты –

Калган ачам көзенектен

Харап алган турган – даа ышкаш

 

Хөөкуй төлүн көрүп кааштың

Көстүктери деридип кээп

Булут дырткан дээр болгаш

Буугуп, ыглай каапкан ышкаш

 

Кызыл – даваң чашкы үем

Кыйыымдан бо чаржып эрти

Эргим черим чалыы ойу

Эргилип кээп каржып эрти

 

Суму даргазы мээң авам

Суурну эргий кыйгы салып

«Шавыдарын» мунуп алгаш

Шаап эртип чыткан ышкаш

 

Салгын хөглүг маңы – биле

Салдырашкан теректерниң

Чаглак болган хөлегези

Сактыышкыннар хөрлээлепти.

 

2

Чаглак болган хөлегези

Сактыышкынны хөрлээлепти –

 

Суурувусту чаагайжыдып

Суму чонун авам баштан

Төрээн черге хиннин доңнап

Төрел чонун демин каткан.

 

Авам – ачам ажыл херээн

Алдар кылып херечилээн

Туруглар дег ногаан шеттер

Тураскаал бооп чоргаар турлар.

 

Төөгүлүг Шеми – Бажы

Төрээн чонум, эргим суурум

Өшпес чула оду синген

Өгбе черим эргип келдим…

 

****

— Черге орба, довуракка боражыр сен!

Черге орба, малгаш хир-дир! –

Чеже каттап ойнаан чашты

Шеле соккаш, чаңчавазыл…

Амыдырал тыны үстүп караш дээрге,

Азаргааның чериң куспаа сени ынчан

Аваң чылыг куспаа ышкаш

Ала чайгаар хүлээп алыр!

Черге орба?

Черге чытпа?…

*****
Эр кижи

Өөрүшкүм, муңгаралым
Өртемчейниң дайангыыжы
Өңгүр чечээн сунуп келир
Өңнүүм болган чөлеңгиижим.

Авайым дег эргелелдиг,
Айыыл келзе доза турар.
Эзир ышкаш эрес кайгал
Эртинелиг эвээш сөстүг.

Оруум айтыр, эде сургаар
Оглум кызым чоргааралы
Эки бакты деңге чуктээн,
Эр эжим дег эртине чок.